Saglıklı Yaşam Merkezi

Yanık Tipleri

Yanıklarda Yapılması Gerekenler:

Yanıklar;Isıya bağlı, kimyasal ve elektriksel yanıklar olmak üzere sınıflandırılırlar.

Isıya bağlı yanıklar: Ateş,sıcak cisimler, sıcak buhar veya sıcak sıvılar nedeniyle meydana gelen yanıklardır.
Kimyasal yanıklar: Kimyasal maddeler ciltle temas halinde doku hasarı veya doku ölümü oluşturabilirler. Kimyasal yanıldardan genellikle üç ana tip kimyasal madde sorumludur; asitler, bazlar ve organik bileşikler.

Elektrik yanıkları: Elektrik akımının sebep olduğu yanıkların ciddiyeti, alamın cinsine (direkt veya alternatif oluşuna), voltaja, etkilenen vücut bölgesine ve alama maruz kalınan süreye bağlıdır.

► Isıya Bağlı Yanıklar

Isıya bağlı yanıklara müdahale ederken aşağıdaki adımları uygulayın:

1. Yanığın derinliğini (derecesini) belirleyin. Yanıklar; birinci derece, ikinci derece ve üçüncü derece olarak sınıflandırılmıştır. Yanık dokudald hasarı belirtmede daha açıklayıcı oldukları için tıbbi olarak “yüzeysel”, “kısmi” ve “derin” tanımları da kullanılmaktadır.

Birinci derece (yüzeysel) yanıklar: Cildin yalnızca dış tabakası (epidermis) etkilenmiştir. dMEim Tipik özellikleri; ciltteki kızarıklık, hafif şişme, hassasiyet ve ağrıdır. Güneş yanıkları birinci derece yanıklara tipik örnektir, iyileşme, genellikte bir hafta içerisinde ve iz kalmadan gerçekleşir.

İkinci derece (kısmi) yanıklar: Cildin dış yüzeyinden iç tabakalarına doğru uzanan yanıklardır.
Ciltte kabarcıklar, şişme, sıvı toplanması ve ağrı bu tip yanıklar için belirleyicidir. Patlamamış kabarcıklar sterildir ve yüzeyleri su geçirmez haldedir. Patladıklarında içlerindeki sıvı boşalır, enfeksiyon riskleri artar. Geniş yüzeyi etkileyen ildnci derece yamldar, tıbbi tedavi gerektirirler.

Üçüncü derece (derin) yanıklar: Tüm cilt tabakaları ile birlikte, alttaki yağ ve kas dokusunu da etkileyen çok ciddi yanıklardır. Cilt, muşambaya benzer bir görünüm alır. Kazazede ağrı hissetmez çünkü

BİLMENİZ GEREKENLER

Solunum Hasarı

150 C° ısının üzerindeki havayı solumak, dakikalar içinde ölüme sebep olabilir. Yangın olan bir odanın tavanına yakın hava ısısı, 500 C°nin üzerinde bile olabilir.

Solunum sistemini kaplayan ve salgı üreten membran-ların salgıları, akciğerleri doldurursa ölüm gerçekleşir. Yüksek ısının solunmasına bağlı olarak ölen kazazedeler, genellikle kendi salgılarıyla boğulurlar.

Çok yüksek ısıdaki havayı solumak, solunum kanalında şişmeye sebep olur. Ciltteki yanıklarda olduğu gibi, solunum kanalında da şişme, yaralanmanın hemen ardından değil, solunum kanalı tıkanıklığı riskinin en yüksek olduğu dönemde yani, yanıktan sonraki ilk 12-24 saatte meydana gelir. Yüksek ısı solunumuna maruz kalan kazazedelerin tamamının tıbbi tedaviye ihtiyaçları vardır.

Üçüncü derece yanıklarda sinir uçları da hasara uğramıştır. Eğer ağrı hissediliyorsa, bu, yakın bölgelerdeki yanıklara bağlı bir ağrıdır. Üçüncü derece yanıklar tıbbi bakım gerektirir.

Yanığın boratlarını belirleyin. Yanığın ciddiyetini belirlemede kapladığı “vücut yüzey alanı” (VYA) önemli bir kriterdir. Bu alanı belirlerken basitçe “el ayası yöntemi”ni kullanarak yanık alanın büyüklüğünü ölçebilirsiniz. Kazazedenin el ayası (parmaldar dalıil edilmeden) tüm vücut yüzeyinin yaklaşık %1′ini temsil eder.

3. Vücudun hangi bölgesinde yanık olduğunu belirleyin. Yüz, el, ayak ve üreme organları El ayası tüm vücut yüzeyinin yaklaşık %1′ini temsil eder.

bölgesindeki yanıklar, diğer vücut bölgelerindeki yanıklardan daha ciddidir. 4. Çocuk veya yaşlı kazazedelerin, başka he-hangi bir sağlık problemi olup olmadığını belirleyin. Bu yaş gurubunda ek sağlık problemleri, yanığın ciddiyetini artıracaktır.

► Isıya Bağlı Yanıklarda Yapılması Gerekenler

Yanık müdahalesinde ilk amaç, ağrıyı azaltmak, kazazedeyi enfeksiyonlara karşı korumak ve uygulanacak tıbbi tedaviyi belirlemektir. Çoğu yanıklar basit yanıklardır ve tıbbi tedavi gerekmez. Eğer kazazedenin kıyafetleri de yanıyorsa, kazazedeyi yere yatırıp yuvarlayarak, battaniyeyle sararak veya üzerine su dökerek yanan kıyafetlerini söndürün.
Aşağıdaki durumlardan biri söz konusuysa tıbbi yardım isteyin:
► Kazazede 5 yaşından küçük veya 55 yaşından büyükse.
► Kazazedenin solunum problemi varsa.
► Başka yaralanmalar da varsa.
► Elektriksel bir yaralanma mevcutsa.
► Yanık yüz, el, ayak ve üreme organları bölgesindeyse.
► ikinci derece yanıldı alan kazazedenin vücut yüzeyi alanının % 20’sinden fazlasını kapsıyorsa.
► Yanık üçüncü dereceyse.

Birinci derece yanıkların evde, ikinci ve üçüncü derece yanıkların hastaneye ulaştırılana kadarla tedavisinde kullanılmak üzere üretilmiş ticari ürünler de mevcuttur.

Birinci Derece Yanıklarda Yapılması Gerekenler
1. Yanık yüzeyini, ağrı geçene kadar suyun altında tutun, (en az 10 dk) Ya da elinizde varsa, suyun altına tutmaya gerek kalmadan, hidrojelli yanık örtüsüyle yanığı örtün.
2. Yanık yüzeye kaşınma ve soyulmayı önlemek için aloe vera içeren bir jel veya nemlendirici sürün.
3. Mümkünse ağrı ve yanmayı azaltmak için ibuprofen verin. Çocuklara asetaminofen verin.

Isı, elektrik ve kimyasal madde etkisiyle oluşan yanık vakalarında yanık bölgeyi anında soğutan ve uzun süre soğuk tutan ticari ürünler de mevcuttur. Resimde görülen hidrojelli yanık örtüsü; yanık bölgeyi nemli, yarayı steril tutar ve antienflamatuar etkisiyle acı ve ağrıyı yokeder. Yaraya yapışmayan ve kullanımı kolay olan bu örtü, birinci derece yanıkların evde, ikinci ve üçüncü derece yanıkların hastaneye ulaştırılana kadarki tedavisinde kullanılmak üzere çeşitli ebatlarda üretilmiştir. Birinci derece ve küçük ağrı azalana kadar, en az tutun. yüzeyli ikinci derece yanıkları 10 dakika soğuk suyun altında

Küçük Yüzeyli (VYA’nın %20’sinden az) İkinci Derece Yanıklarda Yapılması Gerekenler
1. Yanık bölgedeki kıyafeti ve takıları çıkartın.
2. Yanık bölgeyi ağrı azalana kadar (en az 10 dakika) suyun alanda tutun ya da hidrojelli yanık örtüsüyle örtün.
3. Yanık bölge soğutulduktan sonra üzerine antibiyotik merhem sürün.
4. Yanık bölgeyi kuru ve yapışmayacak steril veya temiz bir bezle örterek yanığı temiz tutup nem kaybım ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olun.
5. Mümkünse ağrı ve yanmayı azaltmak için ibuprofen verin. Çocuklara asetaminofen verin.

Isıya Bağlı Yanıklar
Yanığın Derecesi Nedir?
Birinci Derece (Yüzeysel) Yanık
• Yanık yüzeyi, ağrı geçene kadar suyun altında tutun ya da hidrojelli yanık örtüsüyle örtün.
• Yanık yüzeye, kaşınma ve soyulmayı önlemek için aloe vera içeren bir jel veya nemlendirici sürün.
Küçük Yüzeyli İkinci Derece Yanık
• Yanık bölgedeki kıyafeti ve takıları çıkartın.
• Yanık yüzeyi, ağrı geçene kadar suyun altında tutun.
• Yanık yüzeye antibiyotik içeren bir merhem sürün ve yanık bölgeyi yapışmayan steril bir bezle örtün.

Geniş Yüzeyli İkinci Derece veya Üçüncü Derece Yanık
Solunumu takip edin, gerekliyse solunum desteği uygulayın.
Şok durumunda yapılması gerekenleri uygulayın.
Yanık bölgeye yapışmamış olan kıyafet ve takıları çıkartın.
Bölgeyi yapışmayan steril bir bezle örtün. Tıbbi yardım isteyin.

Hipotermi riski oluşturacağından alevleri söndürmek dışında cilde soğuk uygulamasını, vücut yüzey alanının %20’sini (çocuklarda %10) geçecek şekilde yapmayın.
Oluşan kabarcıkları patlatmayın, patlayanları antibiyotikli merhem sürerek, yapışmayacak şekilde temiz veya steril bir bezle örtün.

Yanık üzerine herhangi bir krem, yağ, sprey veya evde mevcut olan herhangi birşeyi sürmeyin. Çünkü steril olmadıkları için enfeksiyon riskini artıracaklardır. Birinci derece yanıklarda nemlendirici ve küçük yüzeyli ikinci derece yanıklarda antibiyotikli merhemler sürülebilir.

Geniş Yüzeyli (VYA’nın %20’sinden fazla) İkinci Derece ve Tüm Üçüncü Derece Yanıklarda Yapılması
Gerekenler
1. Solunumu izleyin.
2. Yanık bölgedeki kıyafeti ve takıları eğer ya-pışmamışlarsa çıkartın.
3. Yanık bölgeyi kuru ve yapışmayacak steril veya temiz bir bezle ya da hidrojelli yanık örtüsüyle örtün.
4. Şokta yapılması gerekenleri uygulayın.
5. Tıbbi destek isteyin.

► Kimyasal Yanıklar

Kimyasal yanık, yakıcı maddelerin cilde temasıyla olur. Asitler, bazlar ve organik bileşikler, bu maddelere örnektir. Kimyasallar, ciltle temas halinde oldukları süre boyunca yakmaya devam edecekleri için, kimyasal maddeyle temas eden bölge acilen yıkanmalıdır.

Kimyasal nötralizörlerin kullanımını gerektiren bazı durumlar dışında, kimyasal yanıldara müdahale prensipleri aynıdır. Alkali maddeler, daha derine nüfuz edip daha uzun süre kaldıkları için, asit yanıklarından daha ciddi yanıldara sebep olabilirler.

Yüksek basınçlı su, kimyasal maddenin daha derin dokulara nüfuz etmesine sebep olur. Yıkarken yüksek basınçlı su Kullanmayın
Sülfirik aside bağlı kimyasal yanık.

Petrol ürünleri gibi organik bileşikler de yanık oluşturabilirler.

Kimyasal Yanıklarda Yapılması Gerekenler

1. Bölgeyi 20 dk. boyunca bol su ile yıkayın. Eğer kimyasal madde kuru toz halindeyse, yıkamadan önce bu maddeyi ciltten uzaklaştırın.
2. Kıyafetleri ve takıları suyun altında çıkartın.
3. Bölgeyi steril veya temiz kuru bir bezle örtün.
4. Tıbbi yardım isteyin.
Göze bulaşan kimyasal maddeyi, burundan dışarı doğru olacak şekilde, başka yere bulaştırmadan yıkayın.
Kimyasal yanıklarda ilk müdahale.
Toz halindeki kimyasal maddeyi yıkamadan önce ciltten uzaklaştırın.

Kimyasal Yanıklar
Kimyasal maddenin cinsine göre yapılması gerekenler
Kuru kimyasal
Kimyasal maddeyi ciltten uzaklaştırın 20 dk boyunca yıkayın. Kıyafet ve takıları çıkartın. Nötralize etmeye çalışmayın. Tıbbi yardım isteyin.
Islak kimyasal
• Hemen 20 dk boyunca suya tutun.
• Kıyafet ve takıları çıkartın.
• Nötralize etmeye çalışmayın.
• Tıbbi yardım isteyin.

► Elektrik Yanıkları

Ani parlama yanığı, alev yanığı ve temas yanığı olmak üzere 3 tip elektrik yanığı vardır. Ani parlama yanığı, elektrik akımının atlaması (arla) sonucu oluşur. Alev yanığı, elektrikten dolayı tutuşma sonucu oluşur. Temas yanığı, en sık görülen tiptir re gerçek elektrik yanığıdır. Yoğun akım, giriş yerinden vücuda girer, çıkış yerinden yaralar bırakarak racudu terkeder. Elektrik akımının yarası genellikle daha geniştir. Asıl sorun içteki harabiyettir. Akım, geçtiği yerlerdeki kan damarları ve sinirlerde kalıcı harabiyete yol açar. baslar, deri ve organlar zarar görebilir. Kalp ritmi nedeniyle durabilir. Hasarın büyüklüğünü akımın yoğunluğu, maruz kalınan süre ve kişinin direnci belirler.

Elektrik Yanıklarında Yapılması Gerekenler
1. Ortamın güvenliğini sağlayın. Elektrik akımını kesin, yapılamıyorsa tahta bir cisimle kazazedenin akımla temasını kesin ve 112′den yardım isteyin.
2. Solunumu izleyin.
3. Kazazede düşmüşse, muhtemel bir omurga hasarı olup olmadığını kontrol edin.
4. Şokta yapılması gerekenleri uygulayın.
5. Tıbbi yardım isteyin.

Ortamın Güvenli Hale Getirilmesi
Öncelikle daha fazla kişinin akım ile temas etmesine engel olacak tedbirler alınmalı, çevre güvenliği sağlanmalıdır. Şalterden veya sigortadan elektrik akımı kesilmeli, bu yapılamıyorsa elektrik kaynağı ile kazazedenin teması iletken olmayan (yalıtkan) bir cisim kullanılarak kesilmelidir.

Elektrik akımının kesilmiş olduğundan emin olunmadan kazazedenin vücuduna temas edilmemeli ve iletken zemine veya malzemeye basılmamalıdır. Elektrik kaynağı kesinlikle nemli ve ıslak cisimler veya metalik bir aletle uzaklaştırmaya çalışmamalıdır. Alam kesilmeden kazazedenin ve akınım bulunduğu bölgeye yaklaşılmamalıdır. Bu konuda TEDAŞ ya da itfaiye yetkililerinden yardım istenmelidir. Yüksek voltaj nedeniyle meydana gelen kazalarda ise mutlaka akım kesilmelidir.
• Yaralanmalar için Acil Yardım (112)
• Elektrik akımının kesilmesi için Elektrik Arıza (186)
• Kurtarma yapılması gerekiyorsa İtfaiye (110) aranmalıdır.